ตุง นับเป็นสัญลักษณ์อีกอย่างหนึ่งของชาวล้านนา หมายถึง ความเจริญรุ่งเรือง การมีชัยชนะ ในวัดจะมี รอยปักตุง เป็นรอยแยกบนพื้น ยาวประมาณ 1 ฟุต อยู่ด้านหน้าพระธาตุ เชื่อกันว่าเป็นรอยแยกที่ใช้ปักฐานตุงบูชาพระธาตุ สร้างมาประมาณ 1,000 ปีแล้ว พระบรมธาตุดอยตุง เป็นที่เคารพสักการะของชาวล้านนา ทุกปีจะมีงานนมัสการพระบรมธาตุในวันเพ็ญเดือน 3 ยังถือเป็นพระธาตุประจำปีเกิดของคนเกิดปีกุน ที่นิยมมาสักการะเพื่อความเป็นสิริมงคล การนำตุงขึ้นไปบูชาพระธาตุ นับเป็นการจุดประกายการเชื่อถือและศรัทธาความเชื่อความคิดเกี่ยวกับ “ตุง” ของพุทธศานิกชนทั่วภาคเหนือ

ตุง กำเนิดขึ้นมาพร้อมกับความเชื่อทางวัฒนธรรมและประเพณีพื้นบ้านท้องถิ่นที่ชาวล้านนา สร้างขึ้น เพื่อเป็นสัญลักษณ์แทนคติความเชื่อและนำไปใช้ในพิธีกรรมต่างๆทางพุทธศาสนา ตุงล้านนาจึงมีรูปแบบหลากหลายทั้งทางรูปทรงและรายละเอียด

ตุง มีความสัมพันกับพิธีกรรม ความเชื่อในพระพุทธศาสนาตลอดถึงประเพณีต่างๆที่เกี่ยวข้องกับการดำเนินชีวิตของชาวล้านนา โดยมีความเชื่อว่าตุงเป็นสัญลักษณ์ของความดี ความเป็นศิริมงคลและเป็นสื่อการนำวิญญาณของผู้ถวายตุงและวิญญาณของผู้ล่วงลับที่มีผู้ถวายตุงให้ได้ไปสู่สวงสวรรค์ นอกจากนั้นยังใช้ตุงเป็นเครื่องสักการะถวายไว้ในพุทธศาสนา การถวายตุงดังกล่าวนับเป็นมรดกทางวัฒนธรรมอันเก่าแก่ของชาวล้านนาและยังสะท้อนให้เห็นถึงภูมิปัญญาของบรรพชนที่ตกทอดมาถึงปัจจุบัน โดยผ่านการถ่ายทอดจากคนรุ่นหนึ่งมายังอีกรุ่นหนึ่ง

ประเภทของตุง

ตุงที่ใช้ในงานพิธีกรรมทางพุทธศาสนาของชาวล้านนา นักปราชญ์โบราณในล้านนา ได้จำแนกเป็นประเภทใหญ่ๆ 2 ประเภท คือ ตุงที่ใช้ในงานมงคล ถือเป็นตุงทำบุญ และ ตุงที่ใช้ในงานอวมงคล ถือเป็นตุงทำทาน ซึ่งแต่ละประเภทประกอบไปด้วยตุงชนิดต่างๆมากมาย

ตุงที่ใช้ในงานมงคล เป็น ตุงที่จัดทำขึ้นเพื่อใช้ในงานพิธีทางศาสนาหรือตามความเชื่อ ในงานประเพณี พิธีการรม ต่างๆ ซึ่งเป็นไปในทางดี เป็นเป็นบุญกุศล แก่ผู้กระทำ ประเพณีทางภาคเหนือจะพบเห็นตุงเป็นส่วนประกอบงานต่างๆ เสมอในงานมงคลจะพบตุงนานาชนิดร่วมอยู่ด้วย ไม่ว่าจะเป็นงาน ทำบุญปีใหม่ สงกรานต์ งานเทศกาลต่างๆ รวมถึงงานปอยหลวง (งานฉลองโบสถ์ วิหาร หอฉันท์ กุฏิ หรือการสร้างถาวรวัตถุต่างๆในวัดสำเร็จแล้ว จะมีการทำบุญใหญ่ของวัดนั้นๆ เรียกว่างานปอยหลวง) ซึ่งงานปอยหลวงนี่เองที่เราขับรถผ่าน เราจะพบเห็นตุงเรียงราย เป็นทิวแถวสองข้างถนน นั่นหมายความว่า ณ แห่งหนตำบล นั้น จะมีการทำบุญปอยหลวง นั่นเอง

ตุงมงคล ที่จะแนะนำให้รู้จักกันก่อน ในคราวนี้ จะยังไม่ลงลึกในรายละเอียด เดี๋ยวเราจะมาเล่าสู่กันฟัง คราวหน้าแบบลึกๆนะครับ วันนี้เราแนะนำเป็น ชื่อตุงมงคลแต่ละแบบกันก่อนนะครับ

ตุงมงคล ประกอบด้วย (ตุงช่อทางเหนือเรียกจ้อ) จ้อนำตาน,จ้อช้าง,จ้อร้อยแปดจ้อน้อย ,ตุงค่าคิงหรือตุงสืบชะตา,ตุงไจย,ตุงพญายอ,ตุงใย,ตุงซาววา,ตุงตั๋วเปิ้งหรือตุง12นักษัตร,ตุงราว,ตุงพระบฏ,ตุงกระด้าง,ตุงใช้ประกอบการเทศน์ เป็นต้น

ตุงที่ใช้ในงานอวมงคล เป็นตุงที่สร้างขึ้นในพิธีศพ หรือถวายทานให้แก่ผู้ตายเนื่องจากประสบอุบัติเหตุหรือถวายทานเพื่อเป็นอานิสงค์แก่ผู้ที่ล่วงลับไปแล้ว

ตุงอวมงคลประกอบด้วย ตุงสามหาง,ตุงแดง,ตุงผีตายโหง,ตุงค้างแดง,ตุงเหล็ก/ตุงตอง,ตุงขอนนางผาน,ตุงขอนก๋ม,ตุงเรือ,ตุงใบไม้ เป็นต้น

ชาวล้านนายังคงมีความสัมพันธ์ใกล้ชิดกับพิธีกรรมทางพุทธศาสนาและประเพณีอันเกี่ยวข้องกับชีวิต เป็นสัญลักษณ์แห่งความดี เป็นสิริมงคล ตุงเป็นงานพุทธศิลป์ ทำจากผ้าเป็นส่วนใหญ่ ที่ชาวบ้านล้านนาทำขึ้นเพื่อบูชาลม ใช้เป็นเครื่องสักการะถวายเป็นพุทธบูชาและประกอบพิธีทางพุทธศาสนา ดังนั้นจึงแตกต่างจาก ธง ในดินแดนอื่นๆ เช่นนี้เราๆ ท่านๆ ก็จะยังพบเห็นความงดงามทางวัฒนธรรม เห็นตุงสีสรรสวยงามผ่านประเพณี ที่ยังคงสืบทอดกันมา เมื่อได้มาเยือน ดินแดนล้านนาในครั้งต่อไป ทาง โคม ตุง ล้านนา สินค้าพื้นเมืองเชียงใหม่ จะได้นำข้อมูลความรู้ดีๆ มาเล่าสู่กันฟังอีกนะครับ ยังไงก็ขอฝากไว้เป็นข้อมูลเกร็ดความรู้ เพื่อการเรียนรู้เรื่องราวของตุง กันต่อไปนะครับ